INTERNACIONALNI ANTI-STRES CENTAR (IASC)

I pored angažovanih ogromnih materijalnih i umnih resursa u biomedicinskim istraživanjima i zdravstvenoj zaštiti, zdravlje ljudi je i dalje veoma ugroženo mnogobrojnim savremenim psihosomatskim bolestima, koje nalaze plodno tle kod današnjeg čoveka izloženog svakodnevnom stresu, prouzrokovanog ubrzanim životnim i radnim tempom, makro i mikroklimatskim aerojonskim poremećajima, i naraslim međuljudskim, međuetničkim i međureligijskim sukobima - u čijem vrtlogu se našao i čitav balkanski region u poslednjoj deceniji XX veka.

Iako je problem stresa danas postao posebno aktuelan na našim prostorima, on je ne manje značajan i u industrijski najrazvijenijim zemljama sveta. Još pre dvadesetak godina ugledni američki magazin Time je odabrao za temu broja "Stres: epidemija osamdesetih godina", a Profesor Paul Rosch, predsednik Američkog instituta za stres, ističe da mnogobrojne studije pokazuju da se do danas problem još više pogoršao, i da je 75-90% poseta pacijenata svih uzrasta lekarima opšte prakse povezano sa stresom. Takođe, Svetska zdravstvena organizacija je nedavno opisala stres na radu kao "svetsku epidemiju", a u izveštaju Ujedinjenih nacija početkom devedesetih godina on se označava "bolešću XX veka"; istovremeno, procenjuje se i da je 60-80% nezgoda na radu prouzrokovano stresom. Konačno, nedavna istraživanja nedvosmisleno potvrđuju važnu ulogu stresa u razvoju različitih psihosomatskih poremećaja: kardiovaskularnih, gastroenteroloških, dermatoloških, reumatoloških, imunoloških, neuroloških i psihijatrijskih.

Pošto dosadašnja klasična znanja i parcijalne metode nisu pokazali željenu efikasnost u prevenciji ili lečenju psihosomatskih poremećaja, neophodni su novi pristupi koji će uključiti i holističke metode, orijentisane na lečenje čoveka kao celine a ne bolesti kao simptoma poremećaja te celine. U fokusu ovih osavremenjenih i novih sve aktuelnijih metoda nalaze se i akupunkturni sistem, svest i programirani aktivni odmor, kao važni psihosomatski globalni regulatori zdravstvenog stanja organizma.

U tom kontekstu treba istaći i svetski domet domaćih istraživanja, potvrđivan i tokom poslednjih godina u inače veoma teškim uslovima, sa ključnim doprinosima biofizičkom razumevanju elektromagnetno/jonske prirode akupunkturnog sistema i njegove veze sa svešću i psihosomatskim poremećajima, veoma bitnim za razumevanje stresa i izbor najefikasnije anti-stres terapije. To je bila i glavna motivacija da se početkom marta 1999. godine u Beogradu formira Internacionalni anti-stres centar (IASC), organizacija čiji je cilj podsticanje organizovanog istraživanja, razvoja i inovacije znanja u oblasti novih anti-stres tehnologija, kroz razvijanje međunarodne multidisciplinarne naučne, obrazovne, zdravstvene i tehnološke saradnje u široj oblasti svesti, tradicionalne medicine i bioinženjeringa - sa posebnim akcentom na istraživanja uticaja stresa na savremena psihosomatska obolenja, doprinoseći uklanjanju stresa i psihosomatskom zdravlju ljudi, generalno u svetu a posebno u našem regionu, a takođe i izgrađivanju naučnih modela ponašanja baziranih na moralnim načelima i međuljudskoj toleranciji. Dodajući tome i veoma reprezentativan spisak domaćih i inostranih IASC saradnika, ukazuje se puni značaj osnivanja IASC centra u Beogradu, doprinoseći i međunarodnoj afirmaciji srpske nauke i njenom uključivanju u savremene svetske trendove u ovoj izvanredno aktuelnoj multidisciplinarnoj oblasti.

Početkom marta 2009. godine IASC obeležava desetogodišnjicu osnivanja i, na žalost, rada u još uvek teškim ekonomskim okolnostima. U sklopu IASC organizacije, i dalje funkcioniše IASC preventivno-edukativni anti-stres program u Beogradu, sa primenom IASC holističkih metoda u prevenciji i terapiji stresa i stresom izazvanih psihosomatskih bolesti, orijentisanih na lečenje čoveka kao celine a ne bolesti kao simptoma poremećaja te celine (mikrotalasna rezonantna terapija, istočnjačka masaža, aerojonoterapija, autogeni trening, programirani aktivni odmor). U tom kontekstu, uvezeno je i nekoliko kontingenta aerojonizatora (manjih za sobe i većih za poslovne prostore), koji se nalaze u kompletnoj IASC anti-stres ponudi. U cilju poboljšanja IASC holističke dijagnostike funkcionalnog stanja organizma, nabavljeno je nekoliko segmentnih elektrodermalnih kompjuterizovanih dijagnostičkih sistema AMSAT, baziranih na merenju elektrodermalne provodnosti putem višestrukog unakrsnog skeniranja slabog električnog test signala duž 22 pravca i statističke analize odstupanja od nominalne vrednosti zapreminske elektroprovodnosti reprezentativnih zona tela i povezanih sa njima organa i organskih sistema - što predstavlja odličnu pomoć lekarima za kontrolu i poboljšanje uspešnosti primenjene holističke anti-stres profilakse ili refleksoterapije u IASC anti-stres centrima.

Tokom marta/aprila 1999. godine bilo je planirano da IASC organizuje tri anti-stres holistička programa inovacije znanja za lekare (Beograd, Kanjiža, Banja Luka), koji su morali da budu odloženi zbog NATO bombardovanja Jugoslavije. U međuvremenu je tokom septembra 1999./januara 2000. godine obavljen anti-stres program edukacije u Banji Kanjiža, za lekare saradnike tamošnjeg IASC anti-stres centra. Osim toga, u proteklom periodu IASC je realizovao i više specijalizovanih inovacija znanja za lekare iz osnova akupunkturologije, mikrotalasne rezonantne terapije, i magnetoterapije, dok je postavljeno još nekoliko specijalizovanih programa inovacije znanja (autogeni trening, telesna psihoterapija, ...), koji čekaju na svoju praktičnu realizaciju. Konačno, IASC je realizovao i više edukativnih kurseva za stanovništvo iz autogenog treninga, Bejtsovih vežbi za bolji vid, i masaže sa negom tela.

Osnova pomenutih IASC edukativnih aktivnosti jesu metode i uređaji za uklanjanje psihosomatskih poremećaja prouzrokovanih stresom, fokusirani na akupunkturni sistem (mikrotalasna rezonantna terapija, istočnjačka masaža, aerojonoterapija, ...) i svest (autogeni trening, ...), sa akcentom na praktični rad značajan za anti-stres holističku profilaksu i terapiju, ali i uz neophodan prikaz najnovijih naučno/stručnih saznanja iz ovih oblasti u prezentaciji uglednih predavača, izloženih u dva značajna IASC Anti-stres holistička priručnika (publikovana 1999. godine), namenjena prevashodno lekarima, ali i stručnoj javnosti, koje IASC edukuje za rad u zdravstvenim ustanovama.

Dodajmo da je tokom ratnog i post-ratnog stanja u Jugoslaviji, u cilju minimiziranja potencijalnih psihosomatskih posledica NATO bombardovanja, IASC sprovodio i humanitarne akcije na nekoliko organizacionih nivoa: IASC lekarska dežurstva za anti-stres holističke savete i medijska uputstva za anti-stres holističku samo-pomoć stanovništvu, jednokratni IASC kursevi za antistres holističku samo-pomoć, i višenedeljni IASC anti-stres kursevi autogenog treninga za stanovništvo i za dijabetičare.

Treba istaći da su tokom proteklih godina IASC članovi bili i naučno produktivni, kada je publikovano ili saopšteno mnoštvo uglednih publikacija (radova u inostranim i domaćim naučnim časopisima, saopštenja na inostranim i domaćim naučnim skupovima) iz oblasti svesti, tradicionalne medicine i bioinženjeringa. Među njima treba posebno pomenuti jedinstvenu monografiju profesora Dejana Rakovića, Integrativna biofizika, kvantna medicina i kvantno-holografska informatika: psihosomatsko-kognitivne implikacije (IASC & IEFPG, 2008), kao i njeno englesko izdanje Integrative Biophysics, Quantum Medicine, and Quantum-Holographic Informatics: Psychosomatic-Cognitive Implications (IASC & IEPSP, 2009).

IASC PROGRAMSKA ORIJENTACIJA

Danas, čini se više nego ikad, postoji ogroman interes za poboljšanje zdravlja ljudi. Međutim, i pored angažovanih ogromnih materijalnih i umnih resursa u biomedicinskim istraživanjima i zdravstvenoj zaštiti, zdravlje ljudi je i dalje veoma ugroženo mnogobrojnim savremenim psihosomatskim bolestima, koje nalaze plodno tle kod današnjeg čoveka izloženog svakodnevnom stresu [1,2]. Pošto savremene parcijalne metode nisu pokazali željenu efikasnost u prevenciji ili lečenju psihosomatskih poremećaja, neophodni su novi pristupi, koji će uključiti i holističke metode, orijentisane na lečenju čoveka kao celine, a ne bolesti kao simptoma poremećaja te celine. U fokusu ovih tradicionalnih metoda jesu ljudska svest i akupunkturni sistem [2], kao i programirani aktivni odmor [3], važni psihosomatski globalni regulatori zdravstvenog stanja organizma [1].

Teorijska predviđanja biofizičkog modela izmenjenih i prelaznih stanja svesti [4-8] ukazuju na jonsku prirodu ći entiteta kineskog akupunkturnog sistema, sa mogućnošću njegove delimične dislokacije izvan granice kože u ovim stanjima (kada dislocirani deo jonskog akupunkturnog sistema ima funkciju "optičkog" senzora blisko povezanog sa svešću, kako potvrđuju izveštaji u različitim transpersonalnim interakcijama). U tom kontekstu, pozitivni joni imaju katabolički uticaj (yang) i teku predominantno kroz desni cirkulatorni deo akupunkturnog sistema, dok negativni joni imaju anabolički uticaj (yin) i teku predominantno kroz levi circulatorni deo akupunkturnog sistema. Otuda uloga akupunkturne stimulacije može biti balansiranje aktivnosti pozitivnih i negativnih jona u telu, što odgovara normalnom zdravom stanju. Ovo takođe ukazuje i na značaj jonske ravnoteže u vazduhu [2,4,8,9] i pravilnog rithmičkog disanja, što je shvaćeno još u indijskoj tradiciji: prema swara jogi [10] ritmičko disanje kroz nos je posebno važno, da bi se inhaliralo što više jona (prane), kroz jedan od dva (od tri) najvažnija nadija (levi ida i desni pingala), sa svojim ulazima u korenu odgovarajućih nozdrva. Ovo se preporučuje na svežem i nezagađenom vazduhu, kada postoji čak izvestan višak negativnih jona, sa relaksirajućim povoljnim uticajem na telo; u istom kontekstu, u zatvorenim prostorijama može se preporučiti mikroklimatski inženjering, primenom aerojonizatora koji proizvode višak negativnih jona.

Prema ovom biofizičkom modelu izmenjenih stanja svesti [4-8], sanjanje i slična halucinantna stanja karakteristika su niskodielektričnih izmenjenih stanja svesti, kada dolazi do relativističkog mešanja normalno svesnih i nesvesnih sadržaja i kada je ekstremno proširena subjektivna vremenska baza (pošto je, prema pomenutom biofizičkom modelu, postulirano da je subjektivni referentni sistem svesti vezan za elektromagnetno polje moždanih talasa u nehomogenim delovima telesnih biofizičkih jonskih struktura)! Tako je uloga sanjanja integracija svesnih i nesvesnih nivoa ličnosti oko zdravog asocijativnog memorijskog ego-stanja, što doprinosi rastu ličnosti i ublažavanju emocionalnih konflikata! U tom kontekstu, meditacija, kao prolongirano izmenjeno stanje svesti, omogućava efikasnije integrisanje ličnosti; međutim, ukoliko osoba u sebi nosi jake psihičke konflikte, odnosno poseduje pored zdravog asocijativnog memorijskog ego-stanja i jaka konfliktna asocijativna memorijska stanja, rezultat prolongirane meditacije može biti integracija ličnosti oko više pomenutih asocijativnih memorijskih stanja, sa neželjenim rezultatom pocepane (umesto dobro integrisane) ličnosti. Teorijsko modeliranje kognitivnih procesa [5,6] ukazuje i na korene odličnih profilaktičkih svojstava autogenog treninga [2,11], kao najsavremenije metode medicinske relaksacije [12] koja pomaže kontekstualnim porukama da se asocijativno memorišu na podsvesnom nivou i da sa tog nivoa umekšavaju nepoželjne psihosomatske reakcije na svakodnevne stresogene situacije, iako praksa pokazuje da ni ovaj mehanizam nije dovoljno efikasan za osobe sa jakim psihičkim konfliktima. Za takve osobe je glavni prioritet razrešenje psihičkih konflikata nekom dubinskom psihoterapeutskom tehnikom (usmerenom na prepoznavanje uzroka nesvesnog konflikta i njegovo osvešćivanje, čime nestaje njemu pridruženo nesvesno konfliktno asocijativno memorijsko stanje, što omogućava dalju integraciju ličnosti oko zdravog asocijativnog memorijskog ego-stanja), nekom meridijanskom (psihoenergetskom) terapijom [13] (sa ubrzanim uklanjanjem fobija, alergija i drugih  psihosomatskih poremećaja, kroz "rasplinjavanje" memorijskih atraktora psihosomatskih poremećaja pri sukcesivnom dodirivanju odabranih akupunkturnih tačaka i uz vizualizaciju psihosomatskih problema, usled sukcesivnog postavljanja novih graničnih uslova u prostoru energija-stanje akupunkturnog sistema [6]), ili transpersonalnom hrišćansko/religijskom tehnikom (pri čemu treba ukazati na verovatno suštinski aspekt transpersonalnosti psihičkog konflikta i neophodnost njegovog istovremenog transpersonalnog uklanjanja kod svih učesnika u njegovom izgađivanju, kako bi se konflikt korenito i trajno reprogramirao na nivou prostorno-vremenske asocijativne memorijske mreže kolektivne svesti, što je izgleda jedino moguće kroz molitvu u prelaznim stanjima svesti) [6-8].

Osim svojih praktičnih medicinskih aspekata, kineska (i indijska) tradicionalna medicina je duboko obojena mističnim konotacijama, što je bio jedan od razloga zašto je nauka Zapada teško prihvatala iskustva tradicije Istoka. Drugi razlog je da među 12 unutrašnjih organa koji korespondiraju sa 12 parnih meridijana, kineska tradicija nije uključila mozak i endokrine žlezde: međutim, u poslednjih nekoliko decenija otkriveno je da je akupunkturni sistem u bliskoj funkcionalnoj vezi i sa centralnim nervnim sistemom i sa endokrinim sistemom, kao i sa perifernim i autonomnim nervnim sistemom [2,14-16]. Poslednji razlog je nedostajanje jasne anatomske osnove kineskog akupunkturnog sistema: međutim, novija istraživanja specifičnih interćelijskih kanala (tzv. gap junctions, posredstvom kojih se odvija evolutivno stariji tip interćelijske komunikacije, kroz transport jonskih električnih signala između eksitablnih ćelija, čija se provodnost može modulisati unutarćelijskim pH-faktorom, Ca2+-jonima, neurotransmiterima i sekundarnim "mesendžerima", i čak naponom [17]) pokazala su njihovu značajno povišenu koncentraciju unutar akupunkturnih tačaka [18].
Na bolju uređenost ćelijskih struktura i jonsku osnovu ći entiteta akupunkturnog sistema ukazuje i do 10 puta veća električna provodnost kože akupunkturnih tačaka u odnosu na okolno tkivo, kao i znatno veća resorpcija aerojona u tim tačkama [15]. Jonske akupunkturne struje, i elektromagnetna polja koja ih prate, imaju ultraniskofrekventnu (UNF) i mikrotalasnu (MT) komponentu, t.j. MT komponenta je modulisana UNF komponentom [2,4,8], što je u saglasnosti sa rezonantnim prozorima u frekvenciji i intenzitetu u interakcijama tkiva sa slabim elektromagnetnim poljima [19]. Kao dokaz UNF komponente jonskih akupunkturnih struja može se navesti rezonantna UNF (~ 4 Hz) stimulacija akupunkturnog analgezijskog endorfinskog (na ~ 4 Hz) i serotoninskog i/ili norepinerfinskog (na ~ 200 Hz) mehanizma, kao i uspesi namačke škole UNF rezonantne terapije [20]. S druge strane, kao dokaz MT komponente jonskih akupunkturnih struja mogu se navesti uspesi rusko-ukrajinske škole rezonantne MT (~ 50-80 GHz) terapije [21,22], efikasne u tretiranju i veoma teških obolenja [21-23], ukazujući da je akupunkturni sistem dinamička tvorevina, diferencirana na mestima maksimuma trodimenzionih stojećih talasa, formiranih kao rezultat refleksije koherentnih mikrotalasnih (~ 100 GHz [24]) Frelihovih eksitacija molekularnih subjedinica ćelijskih membrana i proteina, mikrotubula i dr. - čemu idu u prilog druga istraživanja koja ukazuju da je diferenciranje interćelijskih jonskih kanala (čija je gustina veća na mestima akupunkturnih tačaka) osetljivo na promene električnog polja [17]. U tom kontekstu može ležati i objašnjenje efikasnosti mikrotalasne rezonantne terapije (MRT), kao neinvazivnog bezmedikamentoznog pristupa [2,8,23]: neki poremećaji u organizmu dovode do deformacije u strukturi stojećih talasa električnog polja organizma u MT dijapazonu, što utiče na izvesnu promenu prostorne strukture akupunkturnog sistema, i sledstveno rezonantne frekvencije njegovih meridijana, što dovodi do bolesti; pri terapiji, delovanjem MT sondom na odgovarajuću akupunkturnu tačku eksitirani akupunkturni meridijani pacijenta relaksiraju u prethodno zdravo stanje, dostižući svoje normalne rezonantne frekventne odzive pod uticajem širokopojasnog MT izvora - a zatim posredstvom fizioloških mehanizama akupunkturne regulacije [14-16] organizam i biohemijski prevladava bolest. U isto vreme to može biti objašnjenje [1,5,6,23] za osetljivost organizma na ekstremno slaba MT/UNF elektromagnetna polja [19], kroz MT/UNF elektromagnetnu indukciju unutar elektromagnetno/jonskog cirkulatornog akupunkturnog sistema, čime se modulišu akupunkturne struje spoljašnjim elektromagnetnim poljima, bez ikakvih ograničenja pragovnih potencijala koji ni ne postoje unutar "gap junction" električnih sinapsi akupunkturnog sistema [17].

Treba istaći i kvantno-koherentne karakteristike rezonantne MRT terapije (visoko rezonantni MT senzorni odgovor obolelog organizma, biološki efikasno netermalno MT zračenje ekstremno niskog intenziteta i energije, i zanemarljivi MT energetski gubici duž akupunkturnih meridijana), koje bi mogle biti posledica postojanja Sitkovih nelokalnih samosaglašenih bioloških makroskopskih kvantnih potencijala [22], što može dovesti do nelinearnih koherentnih EM MT dugodometnih maserskih eksitacija biološkog nelinearnog apsorpcionog medijuma sa ćelijama kao aktivnim centrima - i akupunkturnim meridijanima povezanim sa svojstvenim frekvencijama i prostorno-vremenskim raspodelama svojstvenih funkcija svakog individualnog biološkog kvantnog sistema. Ovo sugeriše i da se zdravo stanje može posmatrati kao apsolutni minimum (osnovno stanje) nelokalnog samosaglašenog makroskopskog kvantnog potencijala organizma, dok bi neki poremećaji akupunkturnog sistema odgovarali višim minimumima (prostorno-vremenski promenljive) potencijalne hiperpovrši u energetsko-konfiguracionom prostoru [2,6,23], što verovatno objašnjava viši MRT senzorni odgovor poremećenijeg akupunkturnog sistema (sa višim i dubljim minimumima, koje sistem treba da savlada dovedenom MT energijom da bi prešao u osnovno zdravo stanje), i slab MRT senzorni odgovor zdravog akupunkturnog sistema koji se već nalazi u osnovnom stanju. Takva slika je bliska i onoj za asocijativne neuronske mreže u njihovim energetsko-konfiguracionim prostorima [2,6,23], i prepoznavanju oblika kao konvergenciji neuronske mreže prema odgovarajućem dnu potencijalne hiperpovrši, kao memorijskom atraktoru neuronske mreže [25,26]. Ovo takođe podržava elektromagnetno/jonsku MT/UNF kvantno-holografsku funkciju akupunkturnog sistema (slično kompleksnim oscilatornim holografskim Hopfildovim neuronskim mrežama [26]), i njihovu suštinsku vezu sa (kompleksnom kvantno-relativističkom) svešću, što inače veoma sugeriše modeliranje izmenjenih i prelaznih stanja svesti [2,4-8,23].

Konačno, treba istaći i neophodnost programiranog aktivnog odmora [3]. Kao što je poznato, opšti mehanizam stresa priprema organizam za intenzivnu fizičku aktivnost, kroz evolutivno razvijen dvofazni mehanizam stresa [1,2]: (1) mobilizaciju energetskih i fizioloških potencijala organizma - priprema zaborbu ili beg; i (2) intenzivnu fizičku aktivnost - mišićno naprezanje u toku kojeg se potroše u krv ubačeni hormoni, glukoza i holesterol. Pošto svakodnevne društvene stresne situacije ne zahtevaju od savremenog čoveka adekvatnu fizičku aktivnost kao reakciju na stres, takvo izostajanje druge faze stresa može dovesti do mnogih psihosomatskih poremećaja - pa se za takve situacije preporučuju programi kineziološke/sportske rekreacije [3].

Navedeni prodori u osvetljavanju biofizičkih aspekata svesti i tradicionalne medicine jesu i glavna motivacija za formiranje Internacionalnog anti-stres centra u Beogradu [27], u čijem sklopu će se odvijati sledeće aktivnosti istraživačkog, razvojnog, edukativno/savetodavno/preventivnog, dijagnostičkog, kurativnog, rehabilitacionog i distributivnog karaktera:

IASC ISTRAŽIVANJE & RAZVOJ (R&D): Svest & tradicionalna medicina / istraživanje & bioinženjering (teorija/eksperiment/seminari; poligrafski hardver & softver, biofidbek naprave, MRT uređaji, akupunkturni pribor, detektori EM polja, detektori aerojona, aerojonizatori ...).

IASC EDUKACIJA & RELAKSACIJA: AMSAT elektrodermalna kompjuterizovana dijagnostika, akupunktura (mikrotalasna rezonantna terapija (MRT), magnetoterapija, laseroterapija, ...), medicinska masaža, psihofizičke tehnike relaksacije (autogeni trening & biofidbek, aerojonoterapija & kontrola disanja, joga & meditacija, isihazam & transpersonalno reprogramiranje stresa ...), zdrava ishrana (dijetalna, vegetarijanska, makrobiotska, ...).

IASC MARKET & SERVIS: Bioinženjerski pribor (AMSAT elektrodijagnostički sistemi, MRT terapeutski aparati, akupunkturni pribor, aerojonizatori, jonski detektori, detektori EM polja, biofidbek naprave, poligrafski hardver & softver ...); Ishrana (dijetalna, vegetarijanska, makrobiotska ...); Holistička literatura (tradicionalna medicina, ishrana, svest, religija).

LITERATURA

1.
H. Seley, Stress without Distress (Hodder, Stouphton, NY, 1974).
2.
Grupa autora, Anti-stres holistički priručnik: sa osnovama akupunkture, mikrotalasne rezonantne terapije, relaksacione masaže, aerojonoterapije, autogenog treninga i svesti (IASC, Beograd, 1999); E.L.Macheret i A.O.Korkushko, Anti-stres holistički priručnik: Suplement MRT anti-stres profilakse i terapije I (IASC, Beograd, 1999).
3.
M.Blagajac, Programirani aktivni odmor (M.Blagajac, Beograd, 1992); M.Blagajac, Teorija sportske rekreacije (M.Blagajac, Beograd, 1994).
4.
D.Raković, Neural networks, brainwaves, and ionic structures: Acupuncture vs. altered states of consciousness, Acup. & Electro-Therap. Res., The Int. J. 16 (1991), pp. 88-99; D.Raković, Osnovi biofizike (Grosknjiga, Beograd, 1994; 1995; IASC & IEFPG, Belgrade, 2008), Gl. 5-6; D.Raković, Brainwaves, neural networks, and ionic structures: Biophysical model for altered states of consciousness, in D.Raković and Dj.Koruga, eds., Consciousness: Scientific Challenge of the 21st Century (ECPD, Belgrade, 1995; 1996); D.Raković, Prospects for conscious brain-like computers: Biophysical arguments, Informatica (Special Issue on Consciousness as Informational Phenomenalism) 21 (1997), pp. 507-516; D.Raković and M.Dugić, A critical note on the role of the quantum mechanical "collapse" in quantum modeling of consciousness, Informatica 26 (2002), pp. 85-90; D.Raković, M.Dugić, and M.M.Cirković, Macroscopic quantum effects in biophysics and consciousness, NeuroQuantology (www.NeuroQuantology. 5u.com) 2(4) (2004) 237-262.
5.
D.Raković, Hierarchical neural networks and brainwaves: Towards a theory of consciousness, in Lj.Rakić, G.Kostopoulos, D.Raković, and Dj.Koruga, eds., Brain & Consciousness: Proc. ECPD Workshop (ECPD, Belgrade, 1997); D.Raković, On brain's neural networks and brainwaves modeling: Contextual learning and psychotherapeutic implications, in B.Lithgow and I.Cosic, eds., Proc. 2nd Conf. IEEE/EMBS (Vic) "Biomedical Research in 2001", Melbourne, Australia (2001).
6.
D.Raković, Biofizičke osnove i granice (kvantno)holističke psihosomatike, u V.Jerotić, Dj.Koruga i D.Raković, eds., Nauka-Religija-Društvo (Bogoslovski fakultet SPC & Ministarstvo vera Vlade Republike Srbije, Beograd, 2002); D. Raković, Hopfield-like quantum associative neural networks and (quantum) holistic psychosomatic implications, in B. Reljin and S. Stanković, eds., Proc. NEUREL-2002 (IEEE Yugoslavia Section, Belgrade, 2002); D. Raković and M. Dugić, Quantum and classical neural networks for modeling two modes of consciousness: Cognitive implications, in B. Reljin and S. Stanković, eds., Proc. NEUREL-2004 (IEEE Yugoslavia Section, Belgrade, 2004); D. Raković and A. Vasić, Classical-neural and quantum-holographic informatics: Psychosomatic-cognitive implications, in B. Reljin and S. Stanković, eds., Proc. NEUREL-2008 (IEEE Serbia & Montenegro Section, Belgrade, 2008); D.Raković, Integrativna biofizika, kvantna medicina i kvantno-holografska informatika: psihosomatsko-kognitivne implikacije (IASC & IEFPG, 2008).
7.
D.Raković, Transitional states of consciousness as a biophysical basis of transpersonal transcendental phenomena, Int. J. Appl. Sci. & Computat. 7 (2000), pp. 174-187 (also presented at Int. Conf. Consciousness in Science & Philosophy, Charleston, IL, USA 1998); D.Raković, Od duhovnosti do racionalnosti i natrag: prelazna stanja svesti za globalno reprogramiranje prostorno-vremenske mreže kolektivne svesti, u N.Ilanković, ed., Svest, spavanje, snovi (Institut za psihijatriju, Klinički centar Srbije, Beograd, 1999); D. Raković and M. Dugić, Quantum-holographic and classical Hopfield-like associative nnets: Implications for modeling two cognitive modes of consciousness, Opticheskii J., 72(5) (2005) 13-18 (Special Issue on Topical Meeting on Optoinformatics ‘Optics Meets Optika’, Saint-Petersburg, 18-21 Oct. 2004); D. Raković, Scientific bases of quantum-holographic paradigm, in I. Kononeko, ed, Proc. Int. Conf. Measuring Energy Fields (Kamnik, Slovenia, 2007), invited lecture; D. Raković, Kvantno-koherentni i klasično-redukovani modusi svesti: religijske i epistemološke implikacije, u V.Jerotić, M.Arsenijević, P. Grujić i D.Raković, eds., Religija i epistemologija (Dereta, Beograd, 2007); D. Raković, Ž. Mihajlović
Slavinski, M. Sovilj, S. Pantelić, N. Stevović, J. Bojović, I. Džamić, S. Jovičić, Dj. Baljozović, M. Ostojić, M. Tomašević, D. Radenović, P. Šuković, and L. Škarić, Meridian (psycho)therapies and techniques altering states of consciousnesss: phenomenology, psycho-physiological correlates, and quantum-holographic psychosomatic-cognitive implications, in D. Cvetkovic and I. Cosic, eds., States of Consciousness: Experimental Insights into Meditation, Waking, Sleep and Dreams (Springer-Verlag Physics Editorial for The Frontiers Collection, Berlin, 2009), in preparation.
8.
D.Raković, Biofizičke osnove tradicionalne medicine i tradicionalne psihologije, Srpski žurnal akupunkture 1 (1998), pp. 6-12; D.Rakovic, Biophysical frontiers of holistic psychosomatics, in I.Kononenko, ed., New Science of Consciousness: Proc. 3rd Int. Multi-Conf. Information Society IS'2000 (IS, Ljubljana, 2000).
9.
L.L.Vasilyev, Teoriya i praktika lecheniya ionizirovannim vozduhom (Leningrad, 1951); A.A.Minkh, Ionizaciya vozduha i ee gigienicheskoe znachenie (Medgiz, Moskva, 1963); A.A.Chizhevski, Aeroionifikaciya v narodnom hozyaistve (stroyizdat, Moskva, 1989); A.P.Krueger, Preliminary consideration of the biological significance of air ions, Scientia 104 (1969), pp. 1-17.
10.
H.Johari, Breath, Mind, and Consciousness (Destiny Books, Rochester, Vermont, 1989).
11.
J.H. Schultz, Das Autogene Training (Thieme, Stuttgart, 1951), 7. ed.; H. Lindemann, Autogeni trening (Prosvjeta, Zagreb, 1976); Lj. Mirković, Autogeni trening - Nova generacija (NNK, Beograd, 1998).
12.
A.Poro, Enciklopedija psihijatrije (Nolit, Beograd, 1990).
13.
R.J. Callahan, J. Callahan, Thought Field Therapy and Trauma: Treatment and Theory, Indian Wells, CA, 1996; R.J. Callahan, R. Trubo, Tapping the Healer Within, Contemporary Books, NY, 2001; R.J. Callahan, “The impact of thought field therapy on heart rate variability (HRV)”, J. Clin. Psychol., Oct. 2001, see also http://www.interscience.Wiley.com; Ž. Mihajlović Slavinski, PEAT i neutralizacija praiskonskih polariteta (Beograd, 2000).
14.
A.I.Škokljev, Akupunkturologija (ICS, Beograd, 1976).
15.
F.G.Portnov, Elektropunkturnaya refleksoterapiya (Zinatne, Riga, 1982).
16.
Y.Omura, Acupuncture Medicine: Its Historical and Clinical Background (Japan Publ. Inc., Tokyo, 1982).
17.
E.R.Kandel, S.A.Siegelbaum, and J.H.Schwartz, Synaptic transmission, in E.R.Kandel, J.H.Schwartz, and T.M.Jessell, eds., Principles of Neural Science (Elsevier, New York, 1991), Ch.9; M.V.L.Benett, L.C.Barrio, T.A.Bargiello, D.C.Spray, E.Hertzberg, and J.C.Ssez, Gap junctions: New tools, new answers, new questions, Neuron 6 (1991), pp. 305-320.
18.
S.E.Li, V.F.Mashansky i A.S.Mirkin, Niskochastotnie volnovie processi v biosistemah, v K.V.Frolov, ed., Vibracionnaya biomehanika. Ispolzovanie vibracii v biologii i medicine, Chast I: Teoreticheskie osnovi vibracionnoy biomehaniki (Nauka, Moskva, 1989), Gl.3; D.Djordjević, Elektrofiziološka istraživanja mehanizama refleksoterapije, Magistarski rad (Medicinski fakultet, Beograd, 1995), Gl. 1.2; Grupa autora, Anti-stres holistiški priručnik: sa osnovama akupunkture, mikrotalasne rezonantne terapije, relaksacione masaže, aerojonoterapije, autogenog treninga i svesti (IASC, Beograd, 1999), Gl. 2 (prilog D.Đorđevića, D.Lekića i D.Mandić).
19.
W.R.Adey, Frequency and power windowing in tissue interactions with weak electromagnetic fields, Proc. IEEE 68 (1980), pp. 119-125, i tamošnje reference.
20.
B.Pomeranz, Acupuncture research related to pain, drug addiction and nerve regeneration, in Scientific Bases of Acupuncture, B.Pomeranz and G.Stux, eds. (Springer, Berlin, 1989), pp. 35-52; G.Fischer, Grundlagen der Quanten-Therapie (Hecataeus Verlagsanstalt, Triesenberg, 1996).
21.
N.D.Devyatkov et al, Influence of the millimeter wavelength range electromagnetic radiation upon biological objects, Soviet Physics - Uspekhi 110 (1973), pp. 452-469; N.D.Devyatkov and O.Betskii, eds., Biological Aspects of Low Intensity Millimeter Waves (Seven Plus, Moscow, 1994).
22.
Ye.A.Andreyev, M.U.Bely i S.P.Sit'ko, Proyavlenie sobstvenih haraktericheskih chastot chelovecheskogo organizma, Zayavka na otkritie No. 32-OT-10609 ot 22. maya 1982.;
S.P.Sit'ko, Ye.A.Andreyev, and I.S.Dobronravova, The whole as a result of self-organization, J. Biol. Phys. 16 (1988), pp. 71-73; S.P.Sit'ko and V.V.Gizhko, Towards a quantum physics of the living state, J. Biol. Phys. 18 (1991), pp. 1-10; S.P.Sit'ko, ed., Sbornik metodicheskih rekomendacii i normativnih aktov mikrovolnovoy rezonansnoy terapii (MRT) (Vidguk, Kiev, 1992); S.P.Sit'ko and L.N.Mkrtchian, Introduction to Quantum Medicine (Pattern, Kiev, 1994).
23.
Z.Jovanović-Ignjatić and D.Raković, A review of current research in microwave resonance therapy: Novel opportunities in medical treatment, Acup. & Electro-Therap. Res., Int. J. 24 (1999), pp. 105-125; D.Raković, Z.Jovanović-Ignjatić, D.Radenović, M.Tomašević, E.Jovanov, V.Radivojević, Ž.Martinović, P.Šuković, M.Car, and L.Škarić, An overview of microwave resonance therapy and EEG correlates of microwave resonance relaxation and other consciousness altering techniques, Electro- and Magnetobiology 19 (2000), pp. 195-222 (also presented at 10th Int. Montreux Congress on Stress, Montreux, 1999).
24.
H.Frohlich, Long-range coherence and energy storage in biological systems, Int. J. Quantum Chem. 2 (1968), pp. 641-649; H.Frohlich, Theoretical physics and biology, in H.Frohlich, ed., Biological Coherence and Response to External Stimuli (Springer, New York, 1988); G.Kekovic, D.Rakovic, M.Sataric, and Dj.Koruga, Model of soliton transport through microtubular cytoskeleton in acupuncture system, Mater. Sci. Forum 494 (2005), pp. 507-512.
25.
J.J.Hopfield, Neural networks and physical systems with emergent collective computational abilities, Proc. Natl. Acad. Sci. USA 79 (1982), pp. 2554-2558; D.Amit, Modeling Brain Functions: The World of Attractor Neural Nets (Cambridge Univ. Press, Cambridge, MA, 1989); H.Haken, Synergetic Computers and Cognition: A Top-Down Approach to Neural Nets (Springer, Berlin, 1991).
26.
M.Peruš, Neuro-quantum parallelism in mind-brain and computers, Informatica 20 (1996), pp. 173-183; M.Perus, Multi-level synergetic computation in brain, Nonlinear Phenomena in Complex Systems 4 (2001), pp. 157-193.
27. www.iasc-bg.org.yu